رئیس نمایندگی حفاظت محیط زیست شهرستان نمین: عسگر جبرائیلی
شماره تماس: 32327465-045
موقعیت جغرافیایی شهرستان نمین
شهرستان نمین در شمال شرقی استان اردبیل و در کنار جاده ترانزیتی اردبیل به گیلان قرار گرفته است . این شهرستان از شرق به استان گیلان ، از شرق و شمال شرق به جمهوری آذربایجان (با 48کیلومتر مرز مشترک ) از جنوب غرب و غرب به شهرستان اردبیل و از شمال غرب به شهرستان مشکین شهر محدود می گردد .نمین منطقه ای است کوهستانی واقع در حاشیه غربی دریای خزر و ارتفاع آن از سطح دریا 1450 متر است. مختصات جغرافیایی طول 48 درجه 29 دقیقه و 30 ثانیه و عرض 38 درجه 25 دقیقه و 25 ثانیه می باشد. آب و هوای نمین معتدل،زمستان های سرد و در تابستان هوای ملایم دارد.
در طول فصل بهار هوای نمین بسیار لطیف و معطر است. تمام کوهپایه ها و ارتفاعات پوشیده از گیاهان علفی و دارویی و انواع گلهای وحشی و زیباست. جنگل طبیعی فندقلو در شرق و جنوب نمین در ایران منحصر بفرد بوده و دارای گردشگاهی طبیعی و بسیار زیبا برای عموم است. جریان رودخانه نمین چای از میان بافت شهری نمین زیبایی و شرایط مطلوبی را به این منطقه بخشیده است.
وسعت آن 1037 کیلومتر مربع( معادل 103700 هکتار) بوده و در فاصله 20 کیلومتری مرکز استان قرار دارد.
وسعت آن حدود 5/5 درصد از کل مساحت استان اردبیل می باشد.
مشخصات عمومی شهرستان نمین
بر اساس سرشماری رسمی سال 1390 جمعیت شهرستان 61333 نفر و در قالب 17104 خانوار بوده که از این تعداد 24046 نفر( معادل 39 درصد) در قالب (6612) خانوار در شهرها و 37287 نفر (معادل 61 درصد) در قالب (10492)خانوار در روستاها زندگی می کنند. (نرخ رشد جمعیت در سال های 85-1390 ،6 درصد بوده است.) شهرستان نمین دارای سه بخش(مرکزی – ویلکیج – عنبران) ،3 شهر(نمین –آبی بیگلو – عنبران) و 7 دهستان ،91 آبادی و41 دهیاری می باشد .
ویژگی های جوی شهر نمین
دما : میانگین دمای هوای شهرستان نمین به شرح زیر می باشد : بیشترین دما مرداد ماه 1/20 و کمترین دما دی ماه 9/0-درجه سانتیگراد
بارندگی: بیشترین بارندگی بطور میانگین در ماه مهر 5/43 میلیمتر و کمترین 7/0 در مرداد ماه می باشد .
رطوبت : بیشترین رطوبت نسبی (درصد ) آبان ماه 93 درصد و کمترین مرداد ماه 62 می باشد.
روزهای یخبندان : بیشترین تعداد روزهای یخبندان در دی ماه 24 روز می باشد.
آفتاب : بیشترین ساعات آفتابی در مرداد ماه 2/326 ساعت و کمترین در آبان ماه9/96 می باشد.
باد : حداکثر سرعت وزش باد در اسفند ماه 27 متر بر ثانیه و کمترین آن در آبان ماه 14 متر بر ثانیه می باشد.
حداکثر درجه وزش باد شهریور 330 درجه و حداقل آن مهر ،آبان و دی هر سه 60 درجه می باشد.
منابع آبی مهم ( سدها و تالاب های مهم شهرستان نمین)
|
ردیف
|
نام سد
|
نوع سد
|
ارتفاع از بستر(متر)
|
طول تاج(متر)
|
عرض تاج(متر)
|
حجم مفید(میلیون مترمکعب)
|
سطح خالص زیر کشت(هکتار)
|
نام رودخانه - سیستم تغذیه
|
نوع و ظرفیت سرریز (مترمکعب برثانیه)
|
|
1
|
سقزچی
|
خاکی با هسته
رسی
|
19.1
|
530
|
7
|
3.4
|
360
|
سقزچی
|
آزاد بتنی- 11.5
|
|
2
|
سوها
|
خاکی با هسته
رسی
|
12
|
91
|
3.5
|
0.2
|
30
|
حوزه آبریز مخزن
|
آزاد بنائی- 2
|
|
3
|
آقازمان کندی
|
خاکی با هسته
رسی
|
4
|
320
|
3.5
|
0.4
|
50
|
پمپاژ از قره سو- ایستگاه پمپاژ و خط لوله انتقال
|
آزاد بنائی- 3
|
|
4
|
سربند
|
خاکی با هسته
رسی
|
|
|
|
0.8
|
50
|
پمپاژ از قره سو- ایستگاه پمپاژ و خط لوله انتقال
|
|
|
5
|
پته خور
|
طبیعی
|
|
|
|
|
|
رودخانه قره سو
|
|
تالاب پته خور
وجه تسمیه آن به پته خور به معنی محلی است که آب در آنجا جمع شده است و روستایی به همین نام در قسمت شرق تالاب قرار دارد.
تاریخچه حفاظت و سابقه آن
تالاب پته خور از مهمترین تالاب های استان و زیستگاه پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی به شمار می رود. برنامه های اجرا شده در منطقه توسط اداره کل حفاظت محیط زیست اردبیل همان قوانین صید و شکار در منطقه آزاد می باشد. با ایجاد و هدف شکار ممنوع کردن این منطقه می توان در حفظ گونه های نادر و روبه انقراض گام موثری برداشت.
موقعیت جغرافیایی محدوده
محدوده مطالعاتی بر حسب اندازه گیری متریک (UTM )در طول وعرض جغرافیایی زیر واقع شده است:
طول شرقی 283277-274400
عرض شمالی4250400-4246182
موقعیت و مختصات جغرافیایی تالاب پته خور
تالاب پته خور در قسمت شرق دشت اردبیل در غرب کوههای باغرو (تالش)واقع گردیده است و مختصات جغرافیایی آن به شرح زیر می باشد.
30 48 -25 48: طول شرقی
22 38 - 18 38: عرض شمالی
ارتفاع این تالاب از سطح دریای آزاد 1330 متر می باشد.
تالاب پته خور زهکش رودخانه قره سو می باشد. آب آن از ارتفاعات کوههای باغرو در جنوب شرقی وادامه همین ارتفاعات یعنی اراضی جنگلی فندقلو در شرق سرچشمه می گیرد .
از شاخه هاو رودخانه های تامین کننده تالاب پته خور می توان به دورجین چای، اولاغان چای، موسی چای، مشه چای ،ننه کران چای و پته خور چای اشاره نمود.
وسعت تالاب پته خور
وسعت ماکزیمم( حد بیشینه)
تالاب پته خور در زمان های پر آبی دارای وسعت زیادی بوده و مطالعات صورت گرفته میدانی در این ارتباط، اثر بجا مانده از وسعت گذشته تالاب را تائید می نماید. بر اساس داده های بدست آمده توسط دستگاه GPS ومحاسبات انجام شده، این تالاب در حد ماکزیمم 117 هکتار مساحت دارد.
وسعت مینیمم(کمینه)
درسالهای اخیر به دلیل بارش های کم نزولات جوی و عدم پایداری منابع آبی در ارتفاعات جنوب شرق محدوده و پایین رفتن سطح ایستابی آبهای سطحی و نیز به دلیل بهره برداری های منابع آبی در بالادست توسط کشاورزان از میزان آب ورودی به تالاب کاسته شده و منابع آبی این تالاب را تحت تاثیر قرارداده است.
تالاب پته خور در حد کمینه برابر داده های اندازه گیری شده دارای وسعتی معادل 41 هکتاربوده که از این مساحت مسلما" درفصلهای گرم سال علی الخصوص در تیرماه کاسته خواهد شد.
خصوصیات اکولوژیکی
با جمع شدن آب در تالاب پته خور و بستر رودخانه قره سو و نفوذ رطوبت آن در اراضی و زمینهای پیرامونی ،گیاهان آبزی غوطه ور و شناور در نواحی عمیق تر و گیاهان بن در آب و نم زی در نقاط کناری با عمق و شیب کم، رویش متراکمی دارند. به دلیل کم بودن عمق متوسط آن ، این عرصه آبی در گروه تالاب رودخانه ای طبقه بندی می گردد.
وجود چمن زارهای نسبتا وسیع و متراکم ،تنوع موجودات زنده گیاهی و جانوری و تولیدات زنجیره غذایی و شبکه ها ی غذایی در آن، این تالاب را به زیستگاه و پناهگاه بسیار مساعد برای انواع جانوران ،تبدیل کرده است.
فلور غنی تالاب و محیط پیرامون سبب شده است ،حشرات مختلف از قبیل ،ملخ ،کفش دوزک انواع پروانه ها، زنجیره ها و سوسکها جذب این گیاهان شده و آنها نیز به نوبه خود جذب پرندگان حشره خوار،بیشتر از راسته پا سری فرم را به تالاب سبب شده و زنجیره غذایی این اکوسیستم را غنی تر می سازند.
مشخصات عمومی تالاب پته خور
تالاب پته خور که در غرب روستای پته خور و به فاصله 3 کیلومتر از آن قرار داردبصورت تالاب سیلابی و رودخانه ای بوده که از سرریز شدن آب رودخانه قره سو شکل می گیرد. با توجه به عملیات میدانی صورت گرفته در این منطقه در سنوات گذشته و بجا ماندن برخی از شواهد از تالاب ، درسالهای گذشته این تالاب بسیار وسیع و از نظر بعد مساحت چندین برابر مساحت کنونی بوده که در اثر خشکسالی و عدم نزولات جوی فراوان در سالهای اخیر وسعت آن به مسا حت زیاد کاهش یافته و در زمان آبگیری به 41 هکتار می رسد.
اهمیت تالاب پته خور
تالاب پته خور همانند تالاب های دیگر دارای نقش و اهمیت اکولوژیک ،اقتصادی و زیست محیط قابل توجهی می باشد:
1-به عنوان زیستگاه بسیاری از گونه های حیات وحش جانوری و گیاهی به خصوص پرندگان مهاجر محسوب می شوند.
2-بقاء و ادامه حیات بسیاری از گونه های کمیاب و در معرض خطر انقراض پرندگان آبزی به تالاب وابسته است .
3- به عنوان کنترل کننده سیلاب در منطقه بوده و از جریان سیل جلوگیری می نماید.
4-نگهدارنده مواد مغذی گیاهی از جمله فسفرو ازت بوده و از این جهت ذخیره کننده مواد غذایی محسوب می شود.
5- در تثبیت میکرو کلیمایی منطقه نقش اساسی دارد.
6-به عنوان منطقه گردشگری دارای ارزشهای اکوتوریستی در استان می باشدو ظرفیت و پتانسیل اکوتوریستی و جذب گردشگر را دارد.
7- باعث حفظ تنوع زیستی در منطقه می گردد.
8-به عنوان یک محیط طبیعی با گونه های گیاهی و جانوری متنوع جهت آموزش دانش آموزان و دانشجویان منطقه می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
درنای سیبری
این پرنده ،توقفگاه های استراحتی کوتاه مدت دارد که بر حسب مورد ممکن است در ایران ،لوندویل در شهرستان آستارا یا پته خور در استان اردبیل باشد. آبگیرهای لنگران در جمهوری آذربایجان و آستراخان(دلتای ولگا)در روسیه توقفگاه های موقتی بعدی درنای سیبری در کناره دریای خزر می باشد. در ردیابی ماهواره ای مهاجرت درنای سیبری در ماه مارس1996 میلادی (اسفندماه1374) که توسط کارشناس اعزامی سازمان بین المللی حمایت از درنای سیبری و با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست انجام شد، برای اولین بار درنای سیبری در 8مارس(18اسفند)در محدوده فرودگاه اردبیل مشاهده شد(تالاب پته خور) که با توقف خیلی کوتاه (کم تراز24ساعت)این منطقه را ترک کرده اند. برابر بازدید صورت گرفته کارشناس جهانی این پرنده، آقای دکتر آرچیبالد(1382) از تالاب پته خور ایشان اذعان نمودند، که تالاب پته خور مانند سایر تالاب ها و توقفگاه ها،که این گونه در آن زمستان گذرانی می کند، دارای ارزش استراحتگاهی بالایی بوده وامکان مهاجرت مجدد این پرنده به این تالاب همانند سالهای قبل وجود دارد. حفاظت از گونه های مهاجر پرندگان و معرفی این تالاب به عنوان منطقه شکار ممنوع در اولین فرصت مد نظر قرارداده شد. این تالاب علاوه برسایت استراحتگاهی درنای سیبری سالانه پذیرای دهها گونه ی دیگر از پرندگان مهاجر و چندین گونه از پرندگان نادر و حمایت شده بوده و زیستگاه مناسبی به شمار می آید.
درنای سیبری
مناطق تحت مدیریت شهرستان نمین (زیستگاه ها و مناطق شکارممنوع):
این شهرستان در شمال شرقی استان اردبیل و در منطقه نوار مرزی،با کشور آذربایجان همسایه میباشد و حدود 48 کیلومتر از ناحیه شمال با کشور یادشده مرزمشترک دارد. منطقه مرزی شهرستان نمین به شعاع 7 کیلومتری آن به عنوان منطقه شکار ممنوع شهرستان تعیین حدود گردیده است.
سایت تکثیر و احیا مرال در جنگل فندقلو
سازمان حفاظت محیط زیست به منظور حفظ تنوع زیستی و پایداری اکوسیستم شکننده منطقه, در سال 1388 با مطالعه و ارزیابی پتانسیل های مناطق مختلف در نهایت محدوده ای به مساحت 6 هکتار از جنگل های فندقلو نمین را با هدف احیا نسل گونه در حال انقراض مرال به عنوان سایت نگهداری مرال شناسایی و با فنس کشی تحت مدیریت درآورد. ایجاد سایت نگهداری مرال در جنگل های فندقلو علاوه بر کمک به حفظ تنوع زیستی منطقه موجب جلب هزاران گردشگر و دوستداران طبیعت به منطقه ویژه گردشگری فندقلو و در نتیجه رونق اقتصادی منطقه گردیده است. در گذشته های نه چندان دور پستانداران باارزش مرال، شوکا و ... در زیستگاه های منطقه به سر می بردند که در اثر شکار بی رویه و تخریب زیستگاه نسل این گونه های ارزشمند رو به کاهش گذاشته است.
برنامه و اقدامات مربوط به انتقال و نگهداری گونه مرال
- تهیه زمین به مساحت 8 هکتار متعلق به اداره کل منابع طبیعی با کاربری جنگل و مرتع.
- فنس کشی کامل پیرامون آن.
- استقرار دو دستگاه کانکس جهت حفاظت از گونه.
- احداث آبشخور به ابعاد 1*10 متر.
- جذب 2 نفر پرسنل محیط بان جهت حفظ و حراست از جمعیت مرال.
- انتقال جمعیت گونه مرال به تعداد 12راس با ترکیب جمعیتی مناسب از زیستگاه دهنده(استان قزوین) به زیستگاه پذیرنده(جنگل فندقلو).
اثر طبیعی ملی سوسن چلچراغ
سوسن چلچراغ با نام علمی(Lilumledebourii) یکی از گونه های گیاهی نادر جهان بوده و رویشگاه های نمین یکی از سه میزبان اصلی این گونه گیاهی می باشد. به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی و پراکنش مناسب درختان فندق در جنگل های بی نظیر فندقلو می توان پایلوت مرکز تحقیقات فندق کشور را در منطقه ایجاد نمود. منطقه فندقلو علاوه بر فلور غنی دارای فون بسیار متنوع و ارزشمندی می باشد.
سوسن چلچراغ
پوشش گیاهی منطقه جنگلی فندقلو
عرصه جنگلی فندقلو بخشی از جنگلهای شرق استان اردبیل به شمار می رود که دنباله جنگل های نیمه گرمسیری گیلان می باشد. این محدوده جنگلی به مختصات جغرافیایی 12 38 عرض شمالی و 32 48 طول شرقی در سطحی به طول تقریبی 25 کیلومتر پراکنده شده است که از شرق خانقاءعلیا واقع در مسیر جاده بین شهری نمین و آستارا شروع و با جهت شمال غربی - جنوب شرقی و شرق روستای حور خاتمه می یابد.
جنگل فندقلو در سرتا سر گستردگی خود از جانب غرب به اراضی زراعی و با فاصله کوتاهی به روستاهای کوهپایه ای منتهی می شود. این روستاها عبارتند از : خانقاه علیا، آرپا تپه، ننه کران، کله سر، دگرماندرق، کریم کندی،مهدی پستی، دورجین، آلادیزگه، گرمه چشمه، نیارق، سولا و حور، این موقعیت سبب گردیده است که این جنگل از راههای مختلفی قابل دسترسی باشد.
مساحت منطقه 2/4062 هکتار می باشد که 4/1108 هکتار آن تحت پوشش عرصه های جنگلی قرار دارد و بقیه (2954 هکتار) را مراتع ملی تشکیل می دهند که هر یک به ترتیب 28/27 درصد و 72/72 درصد مساحت منطقه را به خود اختصاص می دهند. عرصه های جنگلی در سطح مذکور به صورت پیوسته و یکپارچه نیستند، بلکه جنگل و مرتع به طور متناوب با یکدیگر و در محدوده های معین و جداگانه قرار دارند.
گونه های گیاهی درختی و درختچه ای و مرتعی شهرستان نمین
گونه های درختی شامل نسترن ، فندق ، زالزالک ، افرا ، توسکا ، بلوط ، راش ، تمشک ، ازگیل ، گز ، بید ، صنوبر ، اقاقیا ، سنجد ، ون ، انواع درختان میوه و ... می باشد. همچنین وجود مناطق تپه ای و کوهستانی و دشتی زمینه رشد گیاهان مرتعی نظیر: بومادران ، بابونه ، جووحشی ، لاله ، زنبق ، شقایق ، درمنه (یوشان ) ، گون خاردار ، شیرین بیان ، پونه ، گاو زبان ، اسپند ، کاسنی ، خاک شیر و ... را فراهم نموده است.
حیات وحش منطقه
موقعیت خاص جغرافیایی و آب و هوای مطلوب و از همه مهمتر وجود تالاب ها، آبگیر ها و رودخانه های پرآب در حوزه شهرستان نمین موجب شده تا این شهرستان از تنوع زیستی غنی برخوردار گردد. از انواع پستانداران محیط های طبیعی این شهرستان می توان به خرس قهوه ای ، پلنگ ، گرگ ، روباه معمولی ، گراز ، گورکن ، گربه جنگلی ، شغال، خوک وحشی، راسو و خرگوش اشاره نمود. وجود محیط های آبی اعم از سد ها، تالاب ها ، آب بندها، رودخانه ها و برکه های فصلی و دائمی باعث جلب هزاران قطعه انواع پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی به آبگیرها و زیستگاه های این شهرستان می گردد. انواع حواصیل، انواع مرغابی و غازها ، گاوچرانک، بوتیمار، آبچیلک، فلامینگو ، لک لک سفید ، انقوت ، حاجی لک لک، اردک سرسبز ، چنگر ، اردک سر حنایی ، درنا ، باکلان و... از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی محیط های طبیعی این شهرستان محسوب می گردد. از سایر پرندگان می توان به هدهد ، سبزقبا ، پرستو ، کبک ، قرقاول ، زاغی ، سنقرگندم زار ، سار معمولی و صورتی ، شاه بوف ، سهره طلایی ، زنبور خوار ، کلاغ سیاه ، چکاوک ، دارکوب و ... اشاره نمود. همچنین پرندگان شکاری دلیجه ، شاهین ، سارگپه ، عقاب طلایی ، طرلان ،دال سیاه و... نیز دارای جمعیت نسبتا مطلوبی در محیط های طبیعی و زیستگاه های شهرستان نمین می باشد. متاسفانه هجوم شکارچیان و بازگیران در سال های اخیر مهمترین عامل تهدید کننده پرندگان شکاری می باشد.
حوزه محیط زیست انسانی شهرستان نمین
شهرستان نمین به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی و آب و هوای مطلوب دارای ظرفیت های بی نظیری برای توسعه اقتصادی و صنعتی می باشد. بطوریکه در سال های اخیر سه مجموعه بزرگ صنایع شامل شهرک صنعتی شماره 2 اردبیل- ناحیه صنعتی نوجه ده و شهرک صنعتی خصوصی( گروه صنعتی آرتا پلاست) در این شهرستان واقع شده است.
شایان ذکر است منطقه ویژه اقتصادی نمین نیز اخیرا در محدوده روستاهای خانکندی – نوجه ده در زمینی بالغ بر 60000 متر مربع مکان یابی و کلنگ زنی گردید.
کارخانه بزرگ سیمان آرتا اردبیل تولید کننده سیمان پوزولانی، آهک و گچ نیز در محدوده جغرافیایی شهرستان نمین استقرار یافته است.
عملیات اجرایی شهرک صنعتی شماره 2 اردبیل پس از اخذ مصوبه هیات محترم وزیران از سال 1380 شروع شده است. این شهرک که بزرگترین شهرک صنعتی استان می باشد در فاصله 13 کیلومتری مرکز استان و در جوار بزرگراه اردبیل-آستارا واقع شده است. همجواری این شهرک با گمرک و فرودگاه و نیز استقرار در مسیر بزرگراه اردبیل به تهران و نداشتن محدودیت های زیست محیطی برای استقرار صنایع مختلف از مزایا و جاذبه های این شهرک می باشد. مساحت شهرک 6000 هکتار بوده و امکان توسعه 7000 هکتار را دارا می باشد.
امکانات شهرک صنعتی: آب، برق، گاز، تلفن، آسفالت، شبکه جمع آوری فاضلاب و نیز تصفیه خانه فاضلاب که در حال بهره برداری می باشد.
وجود دشت های حاصلخیز و جریان رودخانه قره سو در آن فرصت مناسبی برای فعالیت های کشاورزی و دامداری فراهم نموده است. همچنین با توجه به حجم انبوه تولیدات کشاورزی و دامداری، صنایع تبدیلی از رونق مناسبی در این شهرستان برخوردار می باشد. بطور کلی در بخش صنایع کشاورزی تعداد 166 واحد در محدوده شهرستان نمین مجوز احداث دریافت نموده اند که از این میزان تعداد 85 واحد غیر فعال و مابقی در حال فعالیت می باشند.
در بخش صنایع تبدیلی زیرمجموعه کشاورزی تعداد 19 واحد با ظرفیت اسمی تولید 147990تن در سال در زمینه تولید انواع محصولات زراعی و لبنی در شهرستان نمین فعالیت می نمایند.