تالاب سد گیلارلو در 5 کیلومتری شمال غرب شهر گرمی واقع شده است. وسعت منطقه 117 هکتار و ارتفاع آن 677 متر از سطح آبهای آزاد است. بیشترین عمق تالاب تا تراز نرمال سد 2/21 متر می باشد. آب این تالاب از رودخانه های برزند چای و دیزج چای تأمین می شود و بقیه آب آن از طریق بارش برف و باران تأمین می شود. این تالاب جزء حوضه آبریز رودخانه دیزج می باشد.
تالاب گیلارلو در حوضه آبریز رودخانه دیزج چای یکی از زیر حوضه های رودخانه بلغارچای واقع شده است.این حوضه با مساحتی درحدود 133 کیلومتر مربع در غرب شهر گرمی قرار گر فته است. حوضه آبریز رودخانه دیزج چای حدود 8 درصد از کل مساحت حوضه آبریز بلغارچای را تشکیل می دهد. و دارای 5 زیر حوضه و یا واحد هیدرولوژیکی مستقل می باشد.
این رودخانه از ارتفاعات جنوبی شهرستان گرمی سرچشمه گرفته و به رود ساری قمیش می ریزد. این رودخانه که یک رودخانه فصلی است پس از دریافت آب چند رودخانه کوچک فصلی دیگر در حوالی قشلاق قاطریوران علیا وارد رودخانه ساری قمیش می گردد.
چشم‌انداز
سرزمین های واقع در حوضه آبریز تالاب گیلارلو که در شهرستان گرمی قرار گرفته اند به طور کلی دارای چشم اندازی سرسبز و پوشیده از مزارع و باغات هستند که منظره ای زیبا و آرامش بخش را به نمایش میگذارند. در فصل بهار بخش های وسیعی از دامنه ارتفاعات پوشیده از دیم زارها و مراتع طبیعی است که چشم انداز زیبا و مناظر دل نشینی را ایجاد میکنند. غالب چشم اندازهای مناطق واقع در شهرستان گرمی نیز به همین شکل هستند.اما در بخش هایی از حوضه با اینکه چشم اندازهای قابل توجهی را به صورت گسسته و پراکنده می توان مشاهده کرد، ولی سطح حوضه اکثراً با مراتعی پوشیده شده است که به دلیل بارندگی کمتر دارای پوشش گیاهی عموماً ضعیف تر و با تراکم کمتر هستند. تابش و انعکاس نور آفتاب بر سطح صاف آب تالاب گیلارلو در سحرگاهان و مواقع غروب چشم اندازی زیبا را ایجاد می کند که بسیار دیدنی است.
پوشش گیاهی:
در حالت کلی در این زیستگاه تالابی که در واقع سد مخزنی با هسته رسی است، انتظار وجود پوشش گیاهی غنی نمی رود. با این وجود در بازدیدهای میدانی در فصول مختلف، گیاهانی مانند گز که بصورت درختچه هایی در اطراف تالاب پوشش هایی را به وجود آوردند و محیط مناسب برای زادآوری و تکثیر پرندگان هستند دیده می شود. همچنین گیاهان مرتعی مانند مَرغ، خشخاش، بابونه، خار شتر و شیرین بیان در اطراف دریاچه دیده می شوند.
گونه های جانوری
به دلیل فنس کشی شدن اطراف دریاچه و کاربری کشاورزی زمین های اطراف تالاب، بیشتر گونه های جانوری مشاهده شده پرندگان آبزی و کنار آبزی هستند. با این حال برخی دیگر از گونه های جانوری را می توان در اطراف تالاب مشاهده کرد.
پستانداران:
الف)راسته جوندگان (( Rodentia
از راسته جوندگان در منطقه معرفی شده تعداد 3 گونه متعلق به 3 خانواده شناسایی گردیده است.
· خانواده موش‌ها(Muridae).
· خانواده تشی ها(Hystricidae).
· خانواده دوپاها(Dipodidae).
ب)راسته خرگوشها (Lagomorpha)
این راسته در ایران دارای دو خانواده و دو گونه می‌باشد که در منطقه مطالعاتی فقط یک گونه از خانواده خرگوش ها مشاهده می‌گردد.
ج) راسته گوشت‌خواران Carnivora)).
در اطراف منطقه معرفی شده تعداد 3 گونه متعلق به 1خانواده مشاهده و گزارش شده است. خانواده‌های شناسایی شده عبارتند از:
· خانواده سگ سانان(Canidae)از این خانواده گرگ، روباه، و شغال در اطراف دریاچه مشاهده شده است.
پرندگان:
انواع مختلف پرنده در این تالاب زندگی می کنند که بعضی بومی و کنار ابزی و گونه های دیگری نیز آبزی هستند. از این گونه ها می توان به کشیم بزرگ و کوچک، چنگر، اردک سرسبز، اردک سرحنایی، اردک سیاه کاکل، باکلان، یلوه آبی، بوتیمار کوچک، خوتکا و اگرت بزرگ اشاره کرد.
خزندگان و دوزیستان:انواع مختلفی از خزندگان و دوزیستان در این تالاب زندگی می کنند، از جمله مار آبی، قورباغه، وزغ و لاک پشت.
مخاطرات و عوامل تهدیدکننده تالاب:
اجرای طرح تفریحی، توریستی و گردشگری در محدوده تالاب، شکار پرندگان در زمستان و تخریب و تبدیل علفزارهای طبیعی منطقه به ویژه درحاشیه تالاب به زمین های کشاورزی و فعالیت های آبزی پروری از عمده عوامل تهدیدکننده تالاب محسوب می شوند. از عوامل دیگر می توان چرای دام های اهلی، ورود گونه های پرورشی آبزیان و صید ماهیان را نام برد.
دلایل اهمیت و حساسیت تالاب:
این تالاب برای طیف وسیعی از پرندگان مهاجر آبزی زمستان گذران و جوجه آور اهمیت بسیار زیادی دارد. چرای دام ها از گیاهان حاشیه ای و کشت محصولات کشاورزی نظیر گندم در اراضی اطراف تالاب از دیگر فعالیت های اقتصادی اجتماعی در منطقه می باشد. سایر ارزش های غیرمستقیم این تالاب عبارتند از پتانسیل بالای گردشگری و طبیعت گردی و کنترل سیلاب ها.